Depozyt notarialny to instytucja prawna, która w praktyce zapewnia bezpieczeństwo finansowe podczas zawierania istotnych umów, w szczególności dotyczących sprzedaży nieruchomości. Stanowi gwarancję, że środki pieniężne, papiery wartościowe albo inne przedmioty majątkowe zostaną przekazane drugiej stronie dopiero po spełnieniu warunków określonych w umowie.

Zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, notariusz ma prawo przyjąć na przechowanie papiery wartościowe albo pieniądze w walucie polskiej lub obcej w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lub jej następcy prawnemu. Takie rozwiązanie chroni obie strony przed ryzykiem niedopełnienia warunków transakcji.

Jak działa depozyt notarialny?

Co to jest depozyt notarialny?

Depozyt notarialny to formalna czynność, której celem jest przechowanie środków pieniężnych, papierów wartościowych albo innych przedmiotów w kancelarii notarialnej. Przyjęcie depozytu odbywa się na podstawie protokołu sporządzonego w formie aktu notarialnego. Zawiera on m.in. informacje o osobie składającej depozyt, jego przedmiocie oraz warunkach jego wydania.

Jak notariusz przyjmuje depozyt?

Notariusz przyjmuje depozyt w swojej kancelarii notarialnej jako czynność dokonywaną w formie aktu notarialnego. Oznacza to, że składanie pieniędzy lub papierów wartościowych odbywa się w sposób uregulowany prawnie i dokumentowany zgodnie z ustawą “Prawo o notariacie”. Przekazanie depozytu następuje na specjalne konto bankowe – rachunek depozytowy kancelarii.

Jakie są zasady przyjęcia do depozytu?

Przyjęcie depozytu notarialnego wymaga spełnienia kilku warunków:

• określenia osoby odbierającej depozyt;
  
• ustalenia warunków jego wydania (np. zawarcie aktu notarialnego);
  
• przedłożenia dokumentu tożsamości przez osobę składającą depozyt;
  
• dokonania wpłaty na rachunek bankowy kancelarii notarialnej;
  
• sporządzenia protokołu depozytu.
  

Wydanie depozytu następuje po spełnieniu określonych warunków, np. podpisaniu umowy kupna-sprzedaży nieruchomości.

Dlaczego depozyt notarialny jest bezpieczny?

Jak depozyt notarialny zabezpiecza transakcje?

Depozyt notarialny zabezpiecza interesy obu stron transakcji, eliminując ryzyko niedotrzymania warunków umowy. Sprzedający ma gwarancję, że pieniądze wpłynęły na rachunek notariusza, a kupujący – że zostaną one wydane sprzedającemu dopiero po podpisaniu aktu notarialnego.

To rozwiązanie zabezpiecza przed:

• brakiem zapłaty ze strony kupującego;
  
• nieuczciwym wycofaniem się z transakcji;
  
• ryzykiem prania pieniędzy lub oszustwa finansowego.
  

Rola notariusza w zabezpieczeniu depozytu

Notariusz jako osoba zaufania publicznego ponosi odpowiedzialność za prawidłowe przechowanie depozytu oraz jego wydanie we wskazanym protokole trybie. Kancelaria notarialna przechowuje środki na osobnym rachunku depozytowym, a cała czynność jest udokumentowana.

W efekcie instytucja depozytu notarialnego zapewnia najwyższy poziom bezpieczeństwa spośród wszystkich metod zabezpieczenia transakcji.

Ile kosztuje depozyt notarialny?

Jak obliczana jest opłata za depozyt notarialny?

Opłata za depozyt notarialny jest ustalana zgodnie ze sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Zgodnie z przepisami, koszt przyjęcia do depozytu wynosi połowę stawki maksymalnej przewidzianej dla danej czynności. W przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, opłata nie może przekroczyć 7500 zł.

Co obejmuje koszt depozytu notarialnego?

Koszt depozytu notarialnego obejmuje:

• sporządzenie protokołu w formie aktu notarialnego;
  
• obsługę czynności przyjęcia depozytu;
  
• prowadzenie rachunku depozytowego;
  
• koszt wypisów aktu notarialnego;
  
• podatek VAT.
  

Dokładna wysokość taksy notarialnej może różnić się w zależności od konkretnej kancelarii.

Jakie dokumenty są potrzebne do depozytu notarialnego?

Jak sporządza się protokół depozytu?

Sporządzenie protokołu depozytu wymaga przedłożenia dokumentów tożsamości oraz ustalenia warunków przyjęcia i wydania depozytu. Protokół spisywany jest w formie aktu notarialnego i zawiera:

• dane stron;
  
• opis przedmiotu depozytu;
  
• określenie warunków jego wydania;
  
• wskazanie osoby uprawnionej do odbioru.
  

Jakie są wymagania dotyczące tożsamości osoby składającej depozyt?

Tożsamość osoby składającej depozyt musi zostać potwierdzona dokumentem urzędowym ze zdjęciem (dowód osobisty, paszport). Kancelaria dokonuje weryfikacji, by mieć pewność co do wiarygodności stron.

Jakie są zastosowania depozytu notarialnego?

Rola depozytu w sprzedaży nieruchomości

Depozyt notarialny jest często wykorzystywany przy umowach kupna-sprzedaży nieruchomości. Pozwala na bezpieczne przekazanie środków finansowych dopiero po spełnieniu wszystkich formalności. Chroni sprzedającego i kupującego przed oszustwem lub niedopełnieniem warunków transakcji.

Najwięcej dramatów widziałem tam, gdzie ktoś sprzedał mieszkanie „na gębę” – bez aktu, bez zabezpieczenia, bez depozytu. A potem zostawał i bez pieniędzy, i bez nieruchomości. Depozyt notarialny to nie luksus – to minimum bezpieczeństwa, jakie powinna mieć każda poważna transakcja.

Cezary Nocula, ekspert nieruchomości z 10-cio letnim doświadczeniem

Zastosowanie dla pieniędzy w walucie polskiej

Depozyt może obejmować pieniądze w walucie polskiej lub obcej, a także papiery wartościowe. Najczęściej jednak stosuje się go w przypadku środków pieniężnych przekazywanych w złotówkach.

Składanie pieniędzy do depozytu notarialnego zabezpiecza interesy obu stron niezależnie od rodzaju waluty. W przypadku pieniędzy w walucie polskiej jest to najczęstsza i najbardziej przejrzysta forma zabezpieczenia.

Skorzystaj ze skupu nieruchomości Awentin

Jeśli chcesz sprzedać nieruchomość szybko, bezpiecznie i bez konieczności korzystania z depozytu notarialnego jako zabezpieczenia, warto rozważyć współpracę z firmą Awentin. To doświadczony partner działający na rynku wtórnym, który zapewnia kompleksową obsługę procesu sprzedaży, od wyceny po finalizację transakcji. W Awentin rozumiemy, jak istotne jest bezpieczeństwo, zaufanie i szybkość działania.

Zachowek to kluczowa instytucja prawa spadkowego, chroniąca interesy najbliższych zmarłego. W 2025 roku obowiązujące przepisy nadal gwarantują, że osoby pominięte w testamencie mogą dochodzić swojego udziału w spadku. W Awentin mamy doświadczenie w transakcjach z setkami klientów. Sprawy spadkowe i problemy przy podziale majątku to nasz chleb powszedni. Wielokrotnie pomagaliśmy klientom całkowicie uniknąć tematu zachowku. Z tego artykułu dowiesz się komu przysługuje zachowek, jak obliczyć jego wysokość i jakie procedury trzeba przejść, aby skutecznie otrzymać należną część majątku po spadkodawcy.

Czym jest zachowek i komu przysługuje?

Zachowek – definicja i funkcja

Zachowek, jako instytucja prawna, ma na celu zabezpieczenie najbliższych krewnych spadkodawcy przed ich całkowitym pominięciem w dziedziczeniu. Kodeks cywilny precyzuje, że zachowek jest uprawnieniem do otrzymania części wartości spadku, nawet jeśli testament wskazuje innych spadkobierców. Zachowek wynosi zazwyczaj połowę tego, co przysługiwałoby uprawnionemu według dziedziczenia ustawowego, a w przypadku małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy zstępnych – dwie trzecie.

Komu przysługuje zachowek?

Zgodnie z art. 991 § 1 KC, prawo do zachowku przysługuje: 

• zstępnym (dzieciom, wnukom – czyli osobom, które mogłyby dziedziczyć),
  
• małżonkowi,
  
• rodzicom, o ile dziedziczyliby ustawowo.
  

Zachowek należy się, jeżeli uprawniony został pominięty w testamencie lub otrzymał mniej, niż wynikałoby z ustawowego udziału.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać zachowek?

Podstawowym warunkiem otrzymania zachowku jest posiadanie statusu osoby uprawnionej do dziedziczenia ustawowego, która została pominięta lub nie w pełni ujęta w testamencie. Ponadto, aby zachowek się należał, spadkobierca musi być zdolny do dziedziczenia i nie może być uznany za niegodnego dziedziczenia. Dodatkowo, roszczenie o zachowek musi zostać zgłoszone w określonych terminach, przed jego przedawnieniem.

Zachowek a dziedziczenie ustawowe i testament

Dziedziczenie ustawowe vs. dziedziczenie testamentowe

Gdy spadkodawca pozostawił testament, spadkobiercy ustalani są według jego woli. Jednak nawet wtedy zachowek przysługuje osobom pominiętym – chroniąc ich przed całkowitym pominięciem w testamencie.

W przypadku dziedziczenia ustawowego, osoby uprawnione do zachowku dziedziczą z mocy prawa – wtedy zachowek nie jest dochodzony jako odrębne roszczenie.

Jak obliczyć wysokość zachowku?

Obliczenia zachowku krok po kroku

Podstawę do obliczenia wysokości zachowku stanowi czysta wartość spadku – czyli aktywa pomniejszone o długi. Do niej dodaje się wartość:

• darowizn,
  
• zapisów zwykłych i poleceń,
  
• zapisu windykacyjnego lub darowizny przekazanych przez spadkodawcę.
  

Tak ustalona suma to tzw. substrat zachowku.

Podstawę do obliczania zachowku uwzględnia także to, czy uprawniony otrzymał już coś w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny – co obniża jego roszczenie.

Mechanizm obliczania zachowku, zgodny z art. 991 Kodeksu cywilnego oraz utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, zakłada ustalenie składu majątku na dzień śmierci spadkodawcy, lecz jego wycenę według cen rynkowych z dnia orzekania. Takie podejście – potwierdzone m.in. wyrokiem SN z 6 marca 2014 r. (V CSK 209/13) – ma na celu ochronę uprawnionych przed utratą realnej wartości należnego im świadczenia. W praktyce oznacza to, że jeśli np. nieruchomość pozostawiona w 2020 r. wzrosła na wartości do 2025 r., to do obliczeń zachowku przyjmie się jej aktualną, wyższą wartość, o ile nie nastąpiły zmiany wynikające z nakładów spadkobiercy.

Dla zobrazowania, jak działa prawo do zachowku w praktyce, warto przytoczyć przykład z naszej firmy Awentin. Mama dwóch synów – Artura i Jana – jeszcze za życia przepisała Arturowi mieszkanie warte 300 000 zł, nie pozostawiając Janowi żadnego majątku. Po śmierci mamy Jan, który zgodnie z ustawą dziedziczyłby połowę spadku (czyli 150 000 zł), zyskał prawo do zachowku. W jego przypadku to połowa wartości ustawowego udziału, czyli 75 000 zł, które może dochodzić od brata. Gdyby Jan był osobą małoletnią lub niezdolną do pracy, przysługiwałoby mu aż ⅔ tego udziału, czyli 100 000 zł.

Cezary Nocula, ekspert nieruchomości z 10-cio letnim doświadczeniem

Darowizny, zapisy i substrat zachowku

Jak uwzględnia się darowizny i zapisy?

Przy wyliczaniu sumy pieniężnej, jaką należy wypłacić osobie uprawnionej do zachowku, należy analizować, czy:

• darowizna była skierowana do osoby bliskiej,
  
• miała charakter majątkowy,
  
• została przekazana w ciągu 10 lat przed śmiercią spadkodawcy.
  

Nie wszystkie darowizny zwiększają substrat zachowku – nie wlicza się m.in. przedmiotu darowizny uczynionej na codzienne potrzeby.

Co wpływa na wartość udziału spadkowego?

Wartość udziału spadkowego uprawnionego może być ustalana indywidualnie, z uwzględnieniem wartości darowizn, zapisów oraz liczby spadkobierców.

Co to jest substrat zachowku?

Substrat zachowku to podstawa do obliczania zachowku. Uwzględnia on nie tylko czystą wartość spadku, ale także wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę w ciągu dziesięciu lat przed śmiercią oraz zapisów windykacyjnych. Jest to istotne, ponieważ zwiększa to sumę, od której oblicza się wysokość zachowku, co może znacząco wpłynąć na wartość udziału spadkowego należnego uprawnionym do zachowku.

Terminy i przedawnienie roszczenia o zachowek

Kiedy przedawnia się roszczenie?

Roszczenie o zapłatę zachowku ulega przedawnieniu. Zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od:

• otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy),
  
• lub od ogłoszenia testamentu, jeśli testament został odnaleziony później.
  

W szczególnych przypadkach, jeśli uprawniony dowie się później o testamencie, termin ten może ulec zmianie.

Jak uniknąć przedawnienia?

Aby uniknąć skutków przedawnienia, należy:

• złożyć powództwo o zachowek przed sądem,
  
• zgromadzić dowody: wartość majątku, darowizny, testament.
  

Wydziedziczenie i jego skutki

Kiedy można kogoś pozbawić zachowku?

Spadkodawca może w testamencie pozbawić kogoś zachowku (czyli wydziedziczyć) tylko z ważnych powodów, np. jeśli ktoś:

• dopuścił się względem spadkodawcy umyślnego przestępstwa przeciwko życiu,
  
• poważnie naruszał obowiązki rodzinne.
  

Wydziedziczenie musi być wyraźnie wskazane i uzasadnione w testamencie. Rodzic, który został wydziedziczony, nie może dochodzić roszczenia o zachowek.

Jak dochodzić zachowku – procedura i dokumenty

Dokumenty potrzebne do złożenia roszczenia

Aby otrzymać zachowek, potrzebne są:

• akt zgonu spadkodawcy,
  
• odpis testamentu (jeśli był sporządzony),
  
• dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub małżeństwo,
  
• wyceny składników majątkowych,
  
• dowody na przekazane darowizny i zapisy.
  

Przebieg postępowania sądowego

Sąd:

• analizuje, czy roszczenie jest zasadne,
  
• sprawdza, czy należy się zachowek,
  
• ustala wysokość zachowku.

W przypadku braku porozumienia, może dojść do zasądzenia uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego mienia w związku z rozwiązaniem kwestii spadkowych.

Masz problem z mieszkaniem i zachowkiem? Awentin może pomóc

Sprawy spadkowe, zachowek i współwłasność po zmarłym często prowadzą do trudnych sytuacji – także finansowych. Jeśli odziedziczyłeś mieszkanie lub jego część, ale nie chcesz toczyć długotrwałych sporów sądowych, zgłoś się do nas.

Awentin specjalizuje się w skupie nieruchomości z problemami prawnymi – także tych obciążonych roszczeniem o zachowek, z nieuregulowanym stanem prawnym lub wieloma współwłaścicielami. Gwarantujemy:

• rzetelną wycenę nieruchomości,
  
• szybką finalizację transakcji – nawet w kilka dni,
  
• pomoc prawną w zakresie spraw spadkowych i zachowku.
  

Wypełnij krótki formularz na stronie, a nasz doradca skontaktuje się z Tobą w przeciągu 24h i przedstawi możliwe rozwiązania. Bezpłatnie, bez zobowiązań.